Pelgrimsinsigne met Maria en Johannes de Evangelist

Den Bosch als bedevaartsoord
Dit insigne uit de eerste helft van de vijftiende eeuw werd gevonden in Nieuwlande, Zeeland. De drager van dit insigne was een pelgrim die hem in Den Bosch heeft gekocht. Onder de symbolen op het insigne bevindt zich namelijk de zogenaamde bosboom, het wapenteken van Den Bosch. Aan het einde van de veertiende eeuw ontstond rond de kathedraal van Sint Jan een Maria-cultus die te maken had met een beeld van de Heilige Maagd.

Wonderbeeld
Dit houten beeld zou allerlei wonderen verrichten; er zijn er al minstens vijfhonderd opgetekend. Vanzelfsprekend kwamen hier veel gelovigen op af en de Sint Jan werd een bedevaartsoord. Als bewijs dat de pelgrims bij het heilige beeld waren geweest konden ze een insigne kopen waarop Maria is afgebeeld, samen met het kindje Jezus en Johannes de Doper.

Spiegeltje
Bijzonder is dat dit een nieuw type insigne betreft, dat rond 1500 voor het eerst werd gemaakt in Aken: een spiegelinsigne. In het nu lege ronde lijstje boven Maria zat vroeger een klein spiegeltje. Deze uitvinding heeft te maken met de steeds groter wordende massa van pelgrims. Vanwege de drukte konden de pelgrims het heilige voorwerp waarvoor ze kwamen vaak niet meer direct aanraken. Met behulp van een spiegeltje kon het heilige beeld worden ‘opgevangen’ en zo had de pelgrim het alsnog indirect aangeraakt. De spiegeltjes werden, heel handig, vastgemaakt in de pelgrimsinsignes. Die wilde iedere pelgrim immers meenemen als bewijs dat hij of zij op de heilige plek was geweest. Overigens werden in deze lijstjes niet alleen spiegels geplaatst. Ook gekleurde stukjes papier, leer en zelfs kleine prentjes zijn gevonden.