Middeleeuwse roem en vuige list

Diefstal van heilig gebeente
Conques was een plaatsje van niks in de Quercy, het arme klooster dreigde te worden overvleugeld door de concurrenten in Figeac. Daar wist de sluwe Arivisius een stokje voor te steken. Hij reisde naar Agen, trad daar in het klooster en deed zich twee lange jaren voor als vrome Fidesfan; als beloning mocht hij daar de heilige botten van zijn idool bewaken. Daar was het de schurk precies om begonnen. In een duistere nacht jatte hij het heilige gebeente en spoedde zich ermee naar Conques, waar de relikwieën en wondergeruchten zorgden voor grote toeloop.

Florerende handel
Zieken en gehandicapten als directe belanghebbenden, de vrome massa als wondertoeristen. Dat leverde centjes op, en die werden devoot belegd in het romaanse bouwwerk dat Conques tot in de verre omtrek beroemd zou maken. Op het dorpsplein floreerde de handel, troubadours en jongleurs zorgden voor het nodige amusement, lammen liepen en blinden zagen. Zo verspreidde zich de faam van Conques en groeide haar welvaart.

Door middeleeuwse ogen
Vandaag de dag is die faam vergaan en de welvaart voorbij. Anno 1992 zie ik op straat een paar kippen en een kat, verder niets. Maar wel ben ik precies op tijd om de avondzon op het romaanse timpaan te zien schijnen. In het midden troont God in zijn majesteit, aan zijn rechterhand staan vrome figuren in de verte te staren, links wriemelen ravottende wezens. Een saaie hemel versus een levendige hel.

Het middeleeuwse oog keek daar anders tegenaan, het zag de hemelse aanschouwing als toppunt van geluk en het geile genot als voorbode van verdoemenis. De afbeelding diende zo als oproep aan de mensen om zich verre te houden van al dat zondige gedoe. Nu ligt het tijdperk van schuld en boete achter ons. Driftige mensen worden in toom gehouden door meer agenten, meer cellen, meer voorbehoedmiddelen. Het primaat van interne controle heeft plaats gemaakt voor dat van externe controle, belangrijker dan het geweten is de pakkans. Normen worden minder gebaseerd op beginselen en meer op statistiek, kwaad heet nu deviant en wordt afgemeten aan de grootste gemene deler, de meerderheid heeft gelijk. En nog is het geen hemel op aarde.