Pelgrimsteken met Johannes de Doper

De Doper
Net zoals bij Christus is de geboorte van Johannes wonderbaarlijk: ook aangekondigd door de engel Gabriel, krijgt zijn bejaarde moeder toch nog een kind. Moeder Elisabeth is echter geen maagd, haar nicht Maria wel. Johannes wordt een strenge profeet, uitvoerig beschreven in de bijbel. En in de Koran. Vastend en predikend in de woestijn gaat hij voor bij de rituele reinigingen in de Jordaan. Ook Jezus laat zich daar onderdompelen en wordt door Johannes aangewezen als de te verwachten Verlosser: 'Zie het Lam Gods...' (Johannes 1).

Hij verliest zijn hoofd
Johannes schoffeert de wereldlijke macht. Hij beschuldigt Herodus van overspel met zijn schoonzus en wordt opgesloten. Salome danst erg mooi op een van de vele feesten en mag alles vragen aan haar vader Herodus. Ingefluisterd door diens gekwetste geliefde, vraagt zij om het hoofd van Johannes. Dat krijgt zij op een grote schotel aangereikt.
En toen sloeg het hoofd op hol.

Eredivisie
Vele jaren later wordt zijn schedel opgegraven, gaat van hand tot hand en komt tussen de vierde en de dertiende eeuw in viervoud te voorschijn. Naast een stad in Italië claimen twee steden in het Midden-Oosten elk een hoofd. De 'echte' schedel zou in het noorden van Frankrijk verblijven. Dat kleinood wordt tijdens de vierde kruistocht uit Constantinopel (het huidige Istanbul) geroofd en belandt rond 1220 in Amiens. Deze Franse stad beschikt nu over een eerste klas relekwie, over een overblijfsel van een heilige uit de intieme kring rondom Jezus. Er zijn bedevaartplaatsen die het met minder moeten doen. Deze beschikken over lichaamsdelen van minder belangrijke heiligen. Er zijn zelfs bedevaartplaatsen die moeten volstaan met voorwerpen uit de omgeving van een heilige.

De heiligen komen naar je toe. Maar wie of wat?
In de Middeleeuwen tellen de Nederlanden ruim 1100 bedevaartplaatsen. De heiligen komen naar je toe, maar niet elke plaats speelt in de hoogste divisie. Uit het aantal van vier schedels van Johannes moge duidelijk zijn dat er al heel lang vragen worden gesteld over de betrouwbaarheid van de echtheidgegevens.
Een bekende anekdote luidt: als alle splinters van het heilig Kruis, waaraan Christus is gestorven, worden gebundeld dan verschijnt er een heel bos!

Amiens
De pelgrims die uit de Nederlanden, bijvoorbeeld via Brugge, de route naar Santiago de Compostella volgen, wijken graag even af van de kortste weg. Zij willen de helende krachten ervaren van Johannes' hoofd in de kathedraal van Amiens. Ook de huidige pelgrim zal het weten: in de majestueuze Mariakathedraal duikt het hoofd overal op, je kunt er niet om heen.
Het plaatsje Charing, in de omgeving van Canterbury, schijnt sinds 1190 te beschikken over het hakblok waarop Johannes werd onthoofd. Richard Leeuwenhart haalde het weg uit Constantinopel.
Volksdevotie, volksgeloof? Het kerkelijk gezag erkent niet alles als authentiek, als echt heilig.